6. Döngüler (for, while, repeat-until)

Delphi programlama dilinde döngüler, belirli bir kod bloğunu tekrar tekrar çalıştırmak için kullanılan temel kontrol yapılarıdır. Bu döngüler, bir koşul doğru olduğu sürece veya belirli bir sayıda tekrar gerçekleşene kadar çalışmaya devam ederler. Delphi’de yaygın olarak kullanılan üç ana döngü türü vardır: for, while ve repeat-until. Bu makalede, bu döngülerin her birini ayrıntılı olarak inceleyeceğiz ve nasıl kullanılacaklarına dair örnekler sunacağız.

for Döngüsü

for döngüsü, belirli bir sayıda tekrar yapmak istediğimizde kullanılır. Genellikle bir sayaç değişkeni kullanılarak kontrol edilir.

for Döngüsünün Sözdizimi

for döngüsünün genel sözdizimi şu şekildedir:

for sayaç := başlangıç değeri to bitiş değeri do
begin
  // Tekrarlanacak kod bloğu
end;

Eğer sayaç değişkenini azaltarak döngü yapmak isterseniz downto anahtar kelimesini kullanabilirsiniz:

for sayaç := başlangıç değeri downto bitiş değeri do
begin
  // Tekrarlanacak kod bloğu
end;

for Döngüsü Örneği

Aşağıdaki örnek, 1’den 10’a kadar olan sayıları ekrana yazdırmak için for döngüsünü kullanır:

program ForDongusu;

{$APPTYPE CONSOLE}

var
  i: Integer;

begin
  for i := 1 to 10 do
  begin
    Writeln('Sayı: ', i);
  end;
  Readln;
end.

Bu kod, konsolda aşağıdaki çıktıyı üretir:

Sayı: 1
Sayı: 2
Sayı: 3
Sayı: 4
Sayı: 5
Sayı: 6
Sayı: 7
Sayı: 8
Sayı: 9
Sayı: 10

while Döngüsü

while döngüsü, belirli bir koşul doğru olduğu sürece bir kod bloğunu çalıştırmak için kullanılır. Koşul döngünün başında kontrol edilir, bu nedenle eğer koşul başlangıçta yanlışsa döngü hiç çalışmaz.

while Döngüsünün Sözdizimi

while döngüsünün genel sözdizimi şu şekildedir:

while koşul do
begin
  // Tekrarlanacak kod bloğu
end;

while Döngüsü Örneği

Aşağıdaki örnek, bir sayacın değeri 5’ten küçük olduğu sürece ekrana sayacı yazdırmak için while döngüsünü kullanır:

program WhileDongusu;

{$APPTYPE CONSOLE}

var
  sayac: Integer;

begin
  sayac := 1;
  while sayac < 5 do
  begin
    Writeln('Sayaç değeri: ', sayac);
    sayac := sayac + 1;
  end;
  Readln;
end.

Bu kod, konsolda aşağıdaki çıktıyı üretir:

Sayaç değeri: 1
Sayaç değeri: 2
Sayaç değeri: 3
Sayaç değeri: 4

repeat-until Döngüsü

repeat-until döngüsü, bir kod bloğunu en az bir kez çalıştırmak ve ardından bir koşul yanlış olana kadar tekrar çalıştırmak için kullanılır. Koşul döngünün sonunda kontrol edilir, bu nedenle döngü içindeki kod bloğu en az bir kez çalışır.

repeat-until Döngüsünün Sözdizimi

repeat-until döngüsünün genel sözdizimi şu şekildedir:

repeat
  // Tekrarlanacak kod bloğu
until koşul;

repeat-until Döngüsü Örneği

Aşağıdaki örnek, bir sayacın değeri 5’ten büyük veya eşit olana kadar ekrana sayacı yazdırmak için repeat-until döngüsünü kullanır:

program RepeatUntilDongusu;

{$APPTYPE CONSOLE}

var
  sayac: Integer;

begin
  sayac := 1;
  repeat
    Writeln('Sayaç değeri: ', sayac);
    sayac := sayac + 1;
  until sayac >= 5;
  Readln;
end.

Bu kod, konsolda aşağıdaki çıktıyı üretir:

Sayaç değeri: 1
Sayaç değeri: 2
Sayaç değeri: 3
Sayaç değeri: 4
Sayaç değeri: 5

Döngü Kontrol İfadeleri: break ve continue

Delphi, döngülerin akışını kontrol etmek için iki önemli ifade sunar: break ve continue.

break İfadesi

break ifadesi, döngüyü anında sonlandırır ve döngüden sonraki ilk ifadeye geçilir. Bu, belirli bir koşul karşılandığında döngüyü erken sonlandırmak için kullanışlıdır.

program BreakOrnegi;
{$APPTYPE CONSOLE}
var
  i: Integer;
begin
  for i := 1 to 10 do
  begin
    if i = 5 then
      break; // Döngüyü sonlandır
    Writeln('Sayı: ', i);
  end;
  Writeln('Döngü tamamlandı.');
  Readln;
end.

Bu örnekte, i değeri 5 olduğunda break ifadesi çalışır ve döngü sonlanır. Çıktı aşağıdaki gibi olacaktır:

Sayı: 1
Sayı: 2
Sayı: 3
Sayı: 4
Döngü tamamlandı.

continue İfadesi

continue ifadesi, döngünün mevcut iterasyonunu atlar ve bir sonraki iterasyona geçer. Bu, belirli bir koşul karşılandığında döngü içindeki belirli bir kod bloğunu atlamak için kullanışlıdır.

program ContinueOrnegi;
{$APPTYPE CONSOLE}
var
  i: Integer;
begin
  for i := 1 to 10 do
  begin
    if i mod 2 = 0 then
      continue; // Mevcut iterasyonu atla (çift sayıları atla)
    Writeln('Sayı: ', i);
  end;
  Writeln('Döngü tamamlandı.');
  Readln;
end.

Bu örnekte, i değeri çift sayı olduğunda continue ifadesi çalışır ve o iterasyon atlanır. Çıktı aşağıdaki gibi olacaktır:

Sayı: 1
Sayı: 3
Sayı: 5
Sayı: 7
Sayı: 9
Döngü tamamlandı.

İç İçe Döngüler

Delphi’de, döngülerin içine başka döngüler yerleştirmek mümkündür. Bu tür yapılara iç içe döngüler denir. İç içe döngüler, iki veya daha fazla boyutlu veri yapılarını işlemek veya karmaşık algoritmaları uygulamak için kullanışlıdır.

program IcIceDonguler;
{$APPTYPE CONSOLE}
var
  i, j: Integer;
begin
  for i := 1 to 3 do
  begin
    for j := 1 to 3 do
    begin
      Writeln('i = ', i, ', j = ', j);
    end;
  end;
  Readln;
end.

Bu örnek, 1’den 3’e kadar olan i ve j değerlerini kullanarak iç içe for döngülerini gösterir. Çıktı aşağıdaki gibi olacaktır:

i = 1, j = 1
i = 1, j = 2
i = 1, j = 3
i = 2, j = 1
i = 2, j = 2
i = 2, j = 3
i = 3, j = 1
i = 3, j = 2
i = 3, j = 3

Sonuç

Delphi’de döngüler, programlamanın temel bir parçasıdır ve kodunuzun verimli ve etkili bir şekilde çalışmasını sağlamak için önemlidir. for, while ve repeat-until döngüleri, farklı senaryolarda kullanılabilecek güçlü araçlardır. Ayrıca, break ve continue ifadeleri ile döngülerin akışını daha da kontrol edebilirsiniz. Bu döngüleri ve kontrol ifadelerini iyi anlamak, daha karmaşık ve güçlü Delphi uygulamaları geliştirmenize yardımcı olacaktır.

Bu makalede, Delphi’deki döngülerin temel kavramlarını ve kullanımlarını ele aldık. Umarım bu bilgiler, Delphi programlama becerilerinizi geliştirmenize yardımcı olur.