14. Formlar ve Bileşenler ile Çalışma (Button, Label, Edit, vb.)

Delphi programlama dilinde, kullanıcı arayüzleri (UI) formlar ve bu formlar üzerine yerleştirilen bileşenler aracılığıyla oluşturulur. Formlar, uygulamanın ana penceresini veya diyalog kutularını temsil ederken, bileşenler (button, label, edit, vb.) kullanıcıların etkileşimde bulunabileceği görsel elemanlardır. Bu makalede, Delphi’de formlarla ve temel bileşenlerle nasıl çalışılacağını ayrıntılı bir şekilde inceleyeceğiz.

Formlar (Forms)

Formlar, Delphi uygulamalarının temel yapı taşlarıdır. Her Delphi uygulaması en az bir forma sahip olmalıdır. Formlar, görsel bir tasarım yüzeyi sağlar ve üzerine yerleştirilen bileşenlerin düzenlenmesini ve yönetilmesini kolaylaştırır.

Form Oluşturma

Delphi’de yeni bir form oluşturmak için şu adımları izleyebilirsiniz:

1. Delphi IDE’sini açın.
2. File > New > VCL Form Application seçeneğini tıklayın.
3. Yeni bir form otomatik olarak oluşturulacaktır.

Oluşturulan form, Object Inspector penceresi aracılığıyla özelliklerini değiştirebileceğiniz bir nesnedir. Örneğin, formun başlığını (Caption), boyutunu (Width, Height) ve konumunu (Left, Top) ayarlayabilirsiniz.

Form Özellikleri

Formların birçok önemli özelliği vardır. İşte en sık kullanılanlardan bazıları:

• Caption: Formun başlık çubuğunda görünen metin.
• Name: Formun kod içinde kullanılan adı.
• Width: Formun genişliği (piksel cinsinden).
• Height: Formun yüksekliği (piksel cinsinden).
• Left: Formun ekranın sol kenarından uzaklığı (piksel cinsinden).
• Top: Formun ekranın üst kenarından uzaklığı (piksel cinsinden).
• Color: Formun arka plan rengi.
• Font: Form üzerindeki metinlerin yazı tipi özellikleri.
• BorderStyle: Formun kenarlık stili (bsSingle, bsSizeable, bsNone, vb.).
• Position: Formun ekranda nasıl konumlandırılacağı (poDesigned, poDesktopCenter, poMainFormCenter, vb.).

Bileşenler (Components)

Bileşenler, formlar üzerine yerleştirilen ve kullanıcıların etkileşimde bulunabileceği görsel nesnelerdir. Delphi, çok çeşitli bileşenler sunar. En sık kullanılanlardan bazıları şunlardır:

• TButton: Düğme.
• TLabel: Etiket (statik metin).
• TEdit: Metin giriş kutusu.
• TMemo: Çok satırlı metin giriş kutusu.
• TCheckBox: Onay kutusu.
• TRadioButton: Seçim düğmesi.
• TListBox: Liste kutusu.
• TComboBox: Açılır liste kutusu.
• TImage: Resim görüntüleme bileşeni.

Bileşen Ekleme ve Yerleştirme

Bileşenleri forma eklemek için şu adımları izleyebilirsiniz:

1. Delphi IDE’sindeki Tool Palette (Araç Paleti) penceresini açın.
2. Eklemek istediğiniz bileşeni (örneğin, TButton) seçin.
3. Form üzerinde bileşeni yerleştirmek istediğiniz yere tıklayın.

Bileşenler eklendikten sonra, Object Inspector penceresi aracılığıyla özelliklerini değiştirebilirsiniz. Örneğin, bir düğmenin başlığını (Caption), boyutunu (Width, Height) ve konumunu (Left, Top) ayarlayabilirsiniz.

Temel Bileşenler ve Kullanımları

Şimdi, en sık kullanılan bazı bileşenleri ve nasıl kullanıldıklarını inceleyelim.

TButton (Düğme)

Düğmeler, kullanıcıların bir eylemi tetiklemek için tıkladığı bileşenlerdir. Bir düğmenin OnClick olayına kod ekleyerek, düğmeye tıklandığında yapılacak işlemleri tanımlayabilirsiniz.

Örnek:

procedure TForm1.Button1Click(Sender: TObject);
begin
 ShowMessage('Düğmeye Tıklandı!');
end;

TLabel (Etiket)

Etiketler, form üzerinde statik metin görüntülemek için kullanılır. Genellikle, diğer bileşenlerin açıklamalarını veya başlıklarını göstermek için kullanılırlar.

Örnek:

Label1.Caption := 'Adınız:';

TEdit (Metin Giriş Kutusu)

Metin giriş kutuları, kullanıcıların metin girmesi için kullanılır. Kullanıcı tarafından girilen metin, Text özelliği aracılığıyla okunabilir ve değiştirilebilir.

Örnek:

var
 KullaniciAdi: string;
begin
 KullaniciAdi := Edit1.Text;
 ShowMessage('Merhaba, ' + KullaniciAdi + '!');
end;

TMemo (Çok Satırlı Metin Giriş Kutusu)

Çok satırlı metin giriş kutuları, kullanıcıların birden fazla satırda metin girmesi için kullanılır. Lines özelliği, metin satırlarını bir dizi olarak tutar.

Örnek:

Memo1.Lines.Add('İlk Satır');
Memo1.Lines.Add('İkinci Satır');

Olay Yönetimi (Event Handling)

Delphi’de olaylar, bileşenlerin belirli durumlara yanıt vermesini sağlar. Örneğin, bir düğmenin tıklanması, bir metin kutusuna metin girilmesi veya bir formun yüklenmesi birer olaydır. Olaylara yanıt vermek için, ilgili bileşenin olay işleyicisine (event handler) kod yazmanız gerekir.

Örneğin, bir düğmenin OnClick olayına yanıt vermek için, düğmenin OnClick olay işleyicisine aşağıdaki gibi kod ekleyebilirsiniz:

procedure TForm1.Button1Click(Sender: TObject);
begin
 ShowMessage('Düğmeye Tıklandı!');
end;

Örnek Uygulama

Şimdi, basit bir örnek uygulama oluşturalım. Bu uygulama, kullanıcının adını ve soyadını girmesini isteyecek ve ardından bir mesaj kutusunda kullanıcıya merhaba diyecektir.

1. Yeni bir Delphi projesi oluşturun (File > New > VCL Form Application).
2. Form üzerine iki adet TLabel, iki adet TEdit ve bir adet TButton bileşeni ekleyin.
3. Etiketlerin başlıklarını (Caption) sırasıyla “Adınız:” ve “Soyadınız:” olarak ayarlayın.
4. Düğmenin başlığını (Caption) “Merhaba De!” olarak ayarlayın.
5. Düğmenin OnClick olay işleyicisine aşağıdaki kodu ekleyin:

procedure TForm1.Button1Click(Sender: TObject);
var
 Ad: string;
 Soyad: string;
begin
 Ad := Edit1.Text;
 Soyad := Edit2.Text;
 ShowMessage('Merhaba, ' + Ad + ' ' + Soyad + '!');
end;

Bu adımları tamamladıktan sonra, uygulamayı çalıştırabilirsiniz. Uygulama, kullanıcının adını ve soyadını girmesini isteyecek ve ardından bir mesaj kutusunda kullanıcıya merhaba diyecektir.

Sonuç

Bu makalede, Delphi programlama dilinde formlar ve temel bileşenlerle nasıl çalışılacağını ayrıntılı bir şekilde inceledik. Formların nasıl oluşturulacağını, bileşenlerin nasıl ekleneceğini ve yerleştirileceğini, temel bileşenlerin nasıl kullanılacağını ve olayların nasıl yönetileceğini öğrendik. Bu bilgiler, Delphi ile kullanıcı arayüzleri oluşturmaya başlamak için sağlam bir temel sağlayacaktır. Delphi’nin zengin bileşen kütüphanesi ve olay güdümlü programlama modeli, güçlü ve etkileşimli uygulamalar geliştirmenize olanak tanır.